مقاله

تاریخچه مواد مخدر ( در جهان و ایران )

مکتوبات تاریخی چنین می نماید که بشر از آغاز تاریخ از مواد مخدر برای تسکین دردها و آلام خود که به تجربه با آن ها آشنا شده بودند استفاده می نموده است . بر خلاف آن چه که مشهور است ،  چینی ها اولین مردمی نبودند که با تریاک آشنایی داشتند ، گرچه حکما و دانشمندان چینی از دیرباز باخواص درمانی تریاک آشنا بودند ولی احتمالا در قرن نهم و یا دهم بود که تریاک توسط اعراب به کشور چین معرفی شد . نوشته هایی که از تمدن سومری ها باقی است ، نشان می دهد که سومریان از کهن ترین اقوامی بودند که نه تنها از تریاک استفاده می کردند ، بلکه نام « گیاه شفابخش » نیز بر آن نهاده بودند ، که هنوز این نام شایع است . پزشکان آشوری نیز صدها سال پیش از میلاد مسیح به خواص داروئی تریاک پی برده بودند . نوشته های باستانی نشان می دهد که تریاک در تمام دوره های تاریخ بابل ، مصر ، یونان و روم استعمال می شد و حتی هومر شاعر یونانی در آثار خود از گل خشخاش سخن به میان آورده و آن را جزو گل های زینتی باغ های روم در ششصد سال پیش از میلاد می دانسته است . بر اساس پاپیروس های باقیمانده از مصریان ، مصری ها از زمان های قدیم خشخاش ( تریاک ) استعمال می کردند و اسم (THE BAICA ) مشتق از شهر THEBES است که در آن جا می کاشتند ، لذا کشت خشخاش با این که در ممالک شرقی از جمله ایران ، چین ، هند ، ترکیه ، و ممالک اروپایی به عمل می آمد ، ولی اصل آن از مصر بوده است . مجارستان اولین کشور اروپایی است که با خشخاش آشنا شد و گیاه شناسان کشور مذکور هزار و دویست سال پیش از میلاد آن را می شناخته و شیره اش را به کار می برده اند . ساکنان سرزمین هند نیز در شمار نخستین آشنایان به گیاه مواد مخدر « کوکنار» می باشند و گفته می شود که هنگامیکه داریوش بزرگ آن کشور را گشود هندیها افیون را می شناخته و با آن سر و کار داشتند . یونانیان زمان سقراط به آثار طبی تریاک پی برده و برای تسکین و آرامش آلام خود به کار می بردند . در ایران دانشمندان و پزشکانی چون محمد بن زکریای رازی و ابن سینا اولین کسانی بودند که به خواص داروئی تریاک آشنا بوده و آن را برای مداوای بیماران خود تجویز می کردند . به طور کلی استعمال تریاک در ایران را پاره ای ره آورد حمله اعراب یا چنگیز و یا سوغات لشکرکشی نادرشاه به هندوستان می دانند . ولی آن چه مسلم است در زمان حکومت صفویان مصرف این ماده متداول بوده و چنانچه از شواهد برمی آید ، زمان صفویه استعمال تریاک بیشتر به منظور تعدیل اضطراب خاطر بزرگان و در باریان و رجال عالی مقام معمول بود . در قرن دهم هجری شاه طهماسب صفوی مصرف مواد افیونی را جدی تلقی می کند و دستور می دهد تا تریاک موجود در دربار را معدوم نمایند . در زمان شاه عباس ظاهرا باید مصرف این مواد توسعه بیشتری پیدا کرده باشد زیرا می گویند شربت کوکنار که همان جوشانده خشخاش است بسیار رایج بوده به طوریکه شاه عباس دوم ضرورت مبارزه با آن را دریافته و برای جلوگیری از مصرف آن ناگزیر از صدور احکام و فرامین موکدی می شود .

تا پیش از قرن نوزدهم تریاک در ایران به طور وسیع کشت نمی شد و تریاک کشی آن چنان رواج نداشت . تریاک کشی در ایران از زمان ناصر الدین شاه شروع می شود . در دوران امیرکبیر کشت خشخاش به صورت آزمایشی در اطراف تهران انجام گرفته است . استعمار انگلیس پس از به زانو در آوردن هند بر آن شد که میان لندن و هندوستان خط ارتباطی تلگراف برقرار کند و برای اینکار می بایست از سرزمین ایران بهره می گرفتند و از این جهت آن را به ناصر الدین شاه مطرح و عملی ساختند و به این طریق سیم بانان و کارگران هندی خط ارتباط ، از بزرگترین انگیزه های گسترش و آموزش تریاک کشی در ایران بودند و خراسان به عنوان تریاک کشی در تیررس آرمان های شوم آنان قرار گرفت به طوریکه از سال 1851 پیش قراولان قاچاقچیان این داروی تحذیر کننده و اعتیاد آور در لباس های دراویش هندی در  خراسان و کرمان پراکنده شدند و به تریاک کشی پرداختند . چون انگلیسی ها تریاک ایران را خوب می خریدند ، کشاورزان دست از زراعت گندم کشیدند و به کشت خشخاش روی آوردند . قانون های تحدید تریاک (1329 قمری ) و انحصار تریاک و مجازات مرتکبین قاچاق مواد افیونی و تولید و توزیع غیرقانونی هر چند ظاهرا در جهت کاهش مصرف این ماده و مبارزه با آن وضع و کنترل محدود هم از بین رفت و در سال های جنگ جهانی دوم و بعد از آن قاچاق مواد افیونی و اعتیاد آن رواج بیشتری پیدا می کند . در سال 1334 قانون منع کشت خشخاش و جلوگیری از مصرف غیر طبیعی تریاک از تصویب مجلس گذشت و وزارت بهداری را مسئول معتادین قرار دادند . در سال 1348 دولت قانون منع کشت خشخاش را لغو کرد و به جای آن قانون کشت محدود خشخاش و سهمیه کوپن تریاک را رواج داد . پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ، در خرداد ماه 1359 قانون سهمیه تریاک معتادان مجاز لغو و دوره ای به مدت شش ماه به عنوان ترک اعتیاد مقرر شد و از آن پس ( اتمام مهلت ) اعتیاد جرم و معتاد مجرم شناخته شد .

 

تعریف اعتیاد و انواع مواد اعتیاد آور

اعتیاد

هرگونه وابستگی شدید روانی و یا فیزیولوژیکی ارگانیسم نسبت به یک مواد به عنوان اعتیاد شناخته می شود و دارای چهار ویژگی عمده می باشد که عبارتند از :

1.      تمایل و احتیاج شدید به صورتیکه به هر وسیله ای آن ماده اعتیاد آور را به دست می آورد .

2.      وابستگی بدنی و روانی به اثرات ماده اعتیاد آور ، وابستگی جسمی یک حالت فیزیولوژیک است که با استعمال مکرر ماده اعتیاد آور به وجود می آید و باعث ادامه استعمال آن مواد می شود و قطع آن باعث سندرم و نشانه های محرومیت می گردد که آن نشانه ها عبارتند از آب ریزش از چشم و بینی و خمیازه و عرق کردن ، بی خوابی یا پرخوابی ، اضطراب ، تهوع ، اسهال ، دل درد ... .

3.      گرایش به ازدیاد مصرف ماده اعتیاد آور که به این پدیده تحمل گفته می شود یعنی تحمل دارویی را از دو طریق می توان تشخیص داد :

أ‌-      نیاز به افزایش مقدار ماده برای رسیدن به مسمویت یا تاثیر دلخواه

ب‌- کاهش قابل ملاحظه اثرات ماده با مصرف مداوم مقادیر یکسانی از آن دارو .

4.      اثرات منفی و ضرر و زیان نسبت به مصرف کننده و جامعه . مواد مخدر هم ضرر مادی و عوارض روانی برای شخص و هم آسیب اقتصادی و اجتماعی برای جامعه دارد .

 

انواع مواد اعتیاد آور

انواع مواد اعتیاد آور را می توان با توجه به خاصیت و اثراتی که بر ارگانیسم می گذارند طبقه بندی کرد . ما نیز در این جا به طور خیلی مختصر به طبقه بندی و ذکر نام آن ها می پردازیم :

الف – مواد تخذیر ( سست ) کننده یا خواب آور ( مخدر ) :

مواد تخدیر کننده به انواع مختلفی تقسیم می شود که عبارتند از :

1.      تریاک : تریاک که در فارسی به صورت تریاق آمده است ماده ای است به رنگ قهوه ای شیره ، که از شیره گیاهی به نام کوکنار که در عربی به آن خشخاش می گویند به دست می آید. تریاک از قدیمی ترین داروهایی است که بشر شناخته است و دارای اثر تخدیری است یعنی یک حالت آرامبخش توام با سستی و رخوت و بالاخره خواب ایجاد می نماید .

2.      هروئین : هروئین با عمل تقطیر از مرفین استخراج می شود و پودر سفید رنگی است که در سال 1874 توسط یک دانشمند انگلیسی (C.R.Wright) در بیمارستان سنت مری کشف شد . دانشمندان فوق این ماده را تترا استیل مرفین خواند و کارخانه بایر آلمان دست به تهیه تجارتی که زد و به آن نام هروئین گذاشت . این مواد ( هروئین ) نیز تخدیر کننده است و اعتیاد آور ترین ماده مخدر است و ایجاد خواب آلودگی ، کاهش بازتاب های بدن ، پایین آمدن ضربان قلب ، کاهش میزان تنفس ، تقلیل اشتها می گردد .

3.      مرفین : مرفین پودری است کریستالی به رنگ قهوه ای روشن . از تریاک استخراج می شود و یا مستقیما از ساقه خشخاش به دست می آید . اگر مرفین به طریق مستقیم از ساقه خشخاش به دست آید باعث می شود که تریاک تولید نشود . درگذشته مرفین برای تسکین دردهای حاد و موقت ناشی از عمل جراحی ، شکسته بندی ، سوختگی ، به کار می رفت . خواص مسموم کنندگی مرفین بسیار قوی است به قدری که مصرف 200 میلی گرم آن معادل مصرف 2 تا 3 گرم تریاک است و گاهی نیز منجر به مرگ می شود .

4.      کودئین : این مواد نیز خاصیت تخدیر کننده را دارد و بیشتر برای معالجه درد و سرفه و سیاه سرفه به کار می رود . کودئین وابستگی جسمانی کمتری ایجاد می نماید ولی وابستگی روانی آن زیاد است .

5.      متادون : دارویی است با اثر ضد درد